Xuyên Khung

Vị cay – tính ôn – qui kinh Can , Đởm, Tâm Bào

Theo Y học cổ truyền

Hoạt huyết hành khí, khu phong chỉ thống. Chủ trị các chứng rối loạn kinh nguyệt, bế kinh thống kinh, khó sanh, sau sanh đau bụng, ngực sườn đau tức, chân tay tê dại, mụn nhọt đau nhức, chấn thương té ngã, đau đầu, chứng phong thấp tý.

Thành phần chủ yếu:

Trong Xuyên khung có Saponin, dầu bay hơi, acid a ngùy. Theo nghiên cứu gần đây của các học giả Trung quốc, trong Xuyên khung có 3 chất kết tinh trong đó có Perlolyrine.

Nghiên cứu dược lý của Y Học Hiện Đại

1. Tác dụng đối với tim: Trên thực nghiệm ếch hoặc cóc đối với tim cô lập hay chỉnh thể với nồng độ thấp có tác dụng hưng phấn, tim co bóp tăng, nhịp tim chậm lại. Nồng độ cao, có tác dụng ngược lại ức chế tim làm giãn tim và tim ngừng đập.
2. Đối với tuần hoàn mạch vành: Chất chiết xuất của Xuyên khung có tác dụng làm giãn mạch, tăng lưu lượng máu ở mạch vành, cải thiện tình trạng thiếu oxy cơ tim.
3. Thuốc làm giãn mạch ngoại vi và hạ áp: Nước hoặc cồn ngâm kiệt Xuyên khung và chất ancaloit chích cho thỏ, mèo và chó được gây mê đều có tác dụng hạ áp lâu dài. Những thí nghiệm dùng nước ngâm kiệt của Xuyên khung bơm vào bao tử của chó và chuột gây huyết áp cao mạn tính do viêm thận hoặc huyết áp cao kiểu coctison đều có tác dụng hạ áp. Đơn độc dùng Xuyên khung không có tác dụng hạ áp rõ rệt, nhưng tác dụng gia tăng tác dụng hạ áp của resecpin. Hoạt chất Xuyên khung còn có tác dụng làm giảm sức cản của huyết quản ngoại vi, tăng lưu lượng máu của động mạch chủ và chân, tăng số lượng hoạt động mao mạch và tăng tốc độ máu của vi tuần hoàn.
4. Thuốc có tác dụng: Ức chế sự ngưng tập của tiểu cầu và sự hình thành máu cục.
5. Xuyên khung làm tăng lưu lượng máu ở não: Làm giảm phù não, do đó có tác dụng phòng thiếu máu não và chứng đau nửa đầu, có tác dụng điều trị chứng điếc tai bột phát do thần kinh, phòng được sự hình thành máu cục sau khi cấy da.
6. Thuốc có tác dụng an thần rõ rệt: Dùng nước sắc Xuyên khung thụt vào bao tử chuột nhắt và chuột cống đều có thể làm cho chuột giảm hoạt động tự phát, làm tăng tác dụng gây ngủ của loại thuốc ngủ natri barbital và tác dụng đối kháng với cafein hưng phấn trung khu thần kinh.
7. Tác dụng đối với cơ trơn: Liều nhỏ dịch ngâm kiệt Xuyên khung có tác dụng làm tăng co bóp cơ tử cung cô lập của thỏ mang thai, lượng lớn trái lại làm cơ tê liệt. Đối với ruột cô lập của thỏ và chuột Hòa lan cũng có tác dụng tương tự, lượng nhỏ làm tăng nhu động ruột và lượng lớn làm tê liệt. Saponin Xuyên khung, acid A ngùy và thành phần lipit nội sinh trung tính cũng có tác dụng tương tự.
8. Xuyên khung còn có tác dụng: Chống phóng xạ, kháng khuẩn và chống nấm ngoài da, còn có tác dụng trị chứng thiếu vitamin E.
9. Đau bụng kinh: Kinh nguyệt có máu cục, màu tím đậm, dùng Xuyên khung phối hợp Đào nhân, Hồng hoa, Đương qui, Bạch thược như bài Đào hồng tứ vật thang ( Y tông kim giám – Phụ khoa tâm pháp yếu quyết
10. Trị tai biến mạch máu não: (Bán thân bất toại, chân tay tê dại): Dùng bài Huyết phủ trục ứ thang ( Sanh địa, Đương qui, Bạch thược, Xuyên khung, Đào nhân, Hồng hoa, Chỉ xác, Sài hồ, Cát cánh, Ngưu tất, Cam thảo).

Dùng trong ngoại khoa:

• Trường hợp chấn thương té ngã, dùng phối hợp với Đương qui, Xích thược, Hồng hoa . để hoạt huyết chỉ thống.
• Trường hợp mụn nhọt làm mủ lâu khỏi phối hợp với Hoàng kỳ, Đương qui, Tạo giác thích để bổ khí huyết, hoạt huyết tiêu sưng